Kan het beide? Of sterker nog, is er een verschil tussen de volgende vier: uitdrukking, zegswijze, spreekwoord of gezegde? In het dagelijkse leven gooien we deze vier termen met plezier door elkaar. Verschillen zijn er wel degelijk. Al zal het altijd lastig blijven om in de praktijk telkens de juiste term te gebruiken.
Spreekwoord
Een spreekwoord is een vaststaande formulering. Met een spreekwoord zegt men iets wat onveranderlijk is en wat op geen enkele wijze kan worden aangepast, bijvoorbeeld: “De hond in de pot vinden.” Natuurlijk kun je ervoor kiezen om pan te gebruiken in plaats van pot. Maar dan slaat het nergens op wat je vertelt. “Na regen komt zonneschijn” is ook zo’n uitspraak die op geen enkele manier aan te passen is.
Gezegde
Ook bij een gezegde valt er weinig te veranderen aan de woordkeuzes. Kijk maar naar het figuurlijke “Ze zitten in de puree!” Het is een vaste rij van woorden die allemaal bij elkaar horen. Want ook bij “een vrolijke frans” kan er niets worden vervangen zonder dat de betekenis ervan verandert. Een gezegde is vooral te herkennen aan het gegeven dat er nooit een werkwoord in voorkomt en daarom dus officieel nooit een zin is.
Aanbieding van De Schrijfdokter – Clickable e-book met eenvoudige uitleg over de 150 meest voorkomende taalproblemen in het Nederlands
Uitdrukking
Er is sprake van een uitdrukking als het gaat om een vaste verbinding van woorden die tezamen een figuurlijke betekenis hebben. Een goed voorbeeld daarvan is “iets aan de wilgen hangen” of “iets op je kerfstok hebben”.
Zegswijze
Een zegswijze lijkt in meerdere opzichten op een gezegde. Het grootste verschil is echter dat een zegswijze een werkwoord kan bevatten, dit in tegenstelling tot een gezegde. Kijk eens naar het volgende voorbeeld: “Het getreiter liep echt de spuigaten uit.”
Heb je nog vragen over het gebruik van een uitdrukking, zegswijze, spreekwoord of gezegde? Vraag het gerust aan De Schrijfdokter. Ook voor een offerte kun je ons benaderen. Doe dat dan middels dit offerteformulier. Wij volgen altijd de regels, adviezen en richtlijnen van het Genootschap Onze Taal in Den Haag.
